تشابه دو رخداد حل ماجرای گروگانها در مجلس اول و تصویب برجام در مجلس نهم

                              یوسفی اشکوری               

سایت شخصی آقای اشکوری

بالاخره پس از مدتها جار و جنجال توافق هسته ای مشهور به برجام) در مجلس ایران تصویب شد. با این که آقای خامنه ای چندی پیش توصیه کرده بود مجلس در این زمینه کنار زده نشود ولی عملا آشکارتر از همیشه به فرمان ایشان مجلس به طور باسمه ای نقطه پایانی بر جنجال چند ماهه توافق هسته ای نهاد. طبق گزارش رسانه های داخلی شب پیش از طرح برجام در مجلس اصغر حجازی (شخصیت بانفوذ و امنیتی بیت رهبری) و شمعخانی (دبیر شورای امنیت ملی) و لاریجانی (رئیس مجلس) در جلسه مشترکی در باره تصویب برجام در مجلس تصمیم می گیرند و روز بعد (سه شنبه) سناریوی از پیش نوشته شده دقیقا اجرا می شود.

لاریجانی به طور نمایشی در بیست دقیقه طرح مهمی چون توافق برجام را به تصویب می رساند. از میان حدود دویست پیشنهاد فقط با اجازه سه پیشنهاد مطرح می شود که صوری و نمایشی بودن آن روشن تر از آن است که جای انکار داشته باشد. از قضا این مدعای یکی از مخالفان در مجلس که این تصویب لاریجانی و شمعخانی و حجازی است و نه مجلس، درست است و منطبق با واقعیت. شورای نگهبان نیز دو روز بعد بدون ایراد و اشکالی مصوبه مجلس را تأیید کرد و قابل توجه این که احمد جنتی، که سخنگوی افراطیون است و قاعدتا مخلف سرسخت توافق، تصریح کرد که دیگر ماجرای برحام را باید تمام شده تلقی کرد. مجموعه این روند حکایت از فرمان از بالا دارد و گرنه اگر هم در نهایت طرح تصویب می شد، حداقل این است که با طی روند قانونی، تصویب آن هفته ها و چه بسا ماهها به طول می انجامید. البته چند نفر افراطی عضو جبهه پایداری نیز سر و صدا کرده و سخنان تندی نیز گفته اند ولی خودشان هم می دانستند و می دانند که آب در هاون می کوبند. چرا که اینان به خوبی می دانند که مجلس تابع فرمان چه مقامی است و چرا بدین شکل صوری و باسمه ای طرح را به تصویب رساند. بار دیگر روشن شد که مجلس در لحظات حساس و مهم صرفا تابع دستور است و به عنوان ابزاری قانونی برای اجرای منویات و فرامین رهبری عمل می کند.

این رخداد مرا به یاد چگونگی حل مسئله گروگانها در مجلس اول انداخت.

در آن زمان (پاییز سال ۵۹) نیز پس از تصمیم مقامات جمهوری اسلامی (رهبری و دیگران) برای آزادی گروگانها، با پیشگامی آقای هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس تدابیری اندیشیده شد تا در یک نشست علنی مجلس و به طور صوری آزادی گروگانها به تصویب اکثریت همراه با حکومت (فراکسیون اکثریت مجلس حول حزب جمهوری اسلامی) برسد. در آن زمان سه روز مجلس جلسه علنی داشت: شنبه، دوشنبه و چهارشنبه. برای این که نقشه از پیش تعیین شده هرچه زودتر اجرا شود، در گام نخست، بررسی مسئله گروگانها را به طور استثنایی در روز پنجشنبه تعیین کردند که روز کاری مجلس نبود. در گام بعدی، برخلاف سنت رایج که تعداد مخالفان و موافقان محدودیت نداشت و تا تصویب پیشنهاد کفایت مذاکرات می توانست ادامه داشته باشد، شمار مخالفان و موافقان آماده برای بیان نظراتشان را محدود به چند نفر کردند (فکر می کنم سه مخالف و سه موافق). در گام سوم، زمان سخنان موافق و مخالفان، باز برخلاف معمول که محدودیت نداشت، به پنج دقیقه محدود شد. در حالی که در این زمان اندک نمی شد سخنان دقیق و روشنی گفت. البته این همه اعمال محدودیت برای مخالفان بود و گرنه موافقان نه نیازی به بیان دیدگاههای خود داشتند و نه حرف تازه ای داشتند تا در صحن علنی ارائه و اظهار کنند. این مخالفان و منتقدان بودند که تا آن زمان در سطح عموم حرفی نزده بودند و طبعا برای بیان دیدگاه خود و ارائه استدلال لازم برای افکار عمومی به زمان کافی نیاز داشتند. ماجرای اخیر تکرار همان داستان قدیم است و بازنویسی همان سناریو. با این تفاوت که این بار مخالفان و منتقدان مجاز بودند که هرچه در چنته داشتند در نقد و نفی برجام بگویند و برای بی اعتبار کردنش بکوشند.

قابل توجه این که این دو رخداد مشابه، هردو، در قلمرو سیاست خارجی و به ویژه در ارتباط با آمریکا رخ داده است. تذکر این نکته بس مهم ضروری است که در آن زمان من و مانند من (که البته پیش از محاکمه گروگانها و افشای دخالت های آمریکا در ایران و افشای میزان وابستگی رژیم شاه به بیگانه و از جمله آمریکا) با آزادی گروگانها مخالف بودیم و به همین دلیل به عنوان افلیت با آبستراکسیون جلسه پنجشنبه را تعطیل کردیم، نمی دانستیم پشت صحنه با جمهوریخواهان آمریکا توافق شده تا آزادی گروگانها به گونه ای عملی شود که جیمی کارتر در دور دوم ریاست جمهوری از دموکراتها انتخاب نشود و همین گونه نیز شد. می دانیم که گروگانها لحظاتی پس از انجام مراسم تحلیف منتخب جمهوریخواه یعنی رونالد ریگان در کاخ سفید از فرودگاه مهرآباد تهران به مقصد ژنو پرواز کرد. در این میان فقط استقبال از گروگانها در فرودگاه نصیب کارتر شد که به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور جدید این مسئولیت را بر عهده گرفت. آیا این بار نیز توافقی در پس توافق هسته ای در جریان است؟ آینده پاسخ این پرسش را روشن می کند.

با این همه، از تصویب برجام و توافق هسته ای در مجلس بسی خرسندم و امیدوارم که هرچه زودتر به فرجامی نیکو برسد و گشایشی در کار فروبسته دولت و ملت پدید آید. هرچند روند تصویب برجام در مجلس عمق قانون شکنی و به طور کلی بی اعتقادی به قانون و جایگاه پارلمان را در نظام ولایی آشکار می کند و این مایه تأسف است ولی در هرحال پایان این مناقشه بی حاصل در فضای حکومتی و عمومی، ان شاءالله خوش است و مفید و جای امیدواری