دگرباوران

درباره دستاوردهای جنبش "بیانیه ۱۴ نفر"

خردادماه سال ۱۳۹۸ بیانیه‌ای منتشرشد که سپهرسیاسی جامعه ایرانی در خارج و داخل کشورراتحت تاثیرقرارداده است. انتشاراین بیانیه سیاسی را نخستین حرکت سیاسی و مدنی‌ای می‌توان دانست که طی سه دهه اخیر با حضور و فعالیت علنی سیاسی، مدنی و صنفی تهیه کنندگان آن، خواست و مبارزه برای دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی بنیادین درجامعه، " لغو نظام ولایت فقیه" و " گذر کامل از جمهوری اسلامی" را مطرح کرده است. این اقدام خردمندانه و جسورانه بدون زمینه و پشتوانه پیشین صورت نگرفت، این پویش وبیانیه تبلور آرزوها و خواست‌های مدنی، دموکراتیک و حقوق بشری‌ای بوده است که طی ۴ دهه گذشته بخش هائی از مردم میهنمان درراه دستیابی به آن‌ها رنج‌ها برده‌اند.

۱۴ نفرامضاء کنندگان این بیانیه ازکنشگران سیاسی، مدنی و صنفی، که اکثر آنان ازمعلمان مبارزشهر مشهد (حلقه معلمان مشهد) و فعالان جنبش صنفی معلمان هستند، فرازو نشیب‌های فراوانی را تجربه کرده‌اند. اینان سربازان و جانبازان میدان جنگ، مبارزان عرصه‌های مختلف صنفی و مدنی، تحمل کنندگان رنج محرومیت‌های مختلف فردی و خانوادگی و اجتماعی، و قربانیان زندان و شکنجه بوده‌اند، که پای به اصلی ترین و حیاتی ترین میدان مبارزه گذاشته‌اند. اینان مطالباتی که در شعارهای نمادین و خواست‌های بنیادینی، که به طورپراکنده دراعتراض‌های مردمی، به ویژه خیزش مشهد در سال ۱۳۹۶ سرداده شده بود را دربیانیه‌ای که با عنوان "بیانیه تکمیلی ۱۴ نفر" شناسنامه‌ای تاریخی برای خود ثبت کرده است، روی به مردم وبرابرِ حکومتی جاهل و جانی فریاد کرده‌اند و پای آن ایستاده‌اند. بیانیه این است:

"...هموطنان گرامی!

ما چهارده تن، بی هیچ واهمه و پروایی، جمهوری اسلامی را نظامی برآمده از قوانین استبدادی می‌دانیم و با نشانه رفتن دقیق

مبانی و مظهر مفاسد این نظام که همانا "قانون اساسی" و جایگاه ولی فقیه و" رهبری "ست، خواستار مطالبات بر حق خود و

! بخش وسیعی از مردم خویشیم

به بیانی واضح تر، ما با کلیت این حکومت و حاکمیت و همه نهادها و قوای آن مخالفیم و معتقدیم هیچ راهی برای بازسازی و

. نوسازی این رژیم وجود ندارد

. ما چهارده تن، در پی "گذار کامل" و مسالمت آمیز از این رژیم "ایران ویران کن"، و در پی برپایی انتخاباتی آزاد هستیم

ما نیز در آرزوی برخورداری حکومتی دموکراتیک و سکولار بوده که اعلامیه جهانی حقوق بشرسر لوحه مجلس آینده‌اش

برای تدوین و تبیین مدرنترین قانون اساسی عصر حاضر باشد.

پس، آنچه که ما چهارده تن با انتشار نخستین بیانیه‌ی خویش در پی آن بوده و هستیم، یک مطالبه فراجناحی برای عبور

...". کامل از نظام جمهوری اسلامی بوده و متعلق بهمه آزادیخواهان راستین با هر گرایش سیاسی و عقیدتی است

پیش از انتشاراین بیانیه بخشی از مردم این خواست‌ها را نه فقط در اعتراض‌های سال۱۳۹۶، که دراعتراض‌های پراکنده مطرح کرده بودند. برخی چهره‌ها و شخصیت‌های سیاسی و مدنی در داخل کشور نیز به گونه‌ای انفرادی اعلام کرده بودند این شعارها وخواست‌های بنیادین، شعار و خواست آنان نیز هست. اما انتشاراین بیانیه به شکل جمعی و با روشی که تدوین کنندگان این بیانیه اتخاذ کردند، و نیزحرکتی که بعد از انتشار این بیانیه شاهد بوده‌ایم، تجربه‌ای تازه و اقدامی متفاوت بوده است.

پس از انتشاراین بیانیه حمایت‌های گسترده از خواست‌های مندرج در بیانیه و تدوین کنندگان آن در خارج و داخل کشورابعادی گسترده و دورازانتظاریافت. ۱۴ نفرهای متعدد درداخل پای به میدان گذاشتند، بیانه‌های ۱۴ نفردوم، ۱۴ نفراز معلمان، ۱۴ بانوی مبارز و...منتشر شدند، و می‌رفت تا ۱۴ نفر از دانشجویان دانشگاه‌های کشور و ۱۴ نفرهای دیگر شکل بگیرند که یورش وحشیانه رژیم امان نداد.

درخارج از کشورنیزموج وسیع حمایت از بیانیه آغازشد. " کمیته حمایت از بیانیه ۱۴ نفر" شکل گرفت و بیش از ۱۰۰۰ شخصیت سیاسی، فرهنگی و کنشگران سیاسی و فرهنگی در کناراین "کمیته حمایت" از بیانیه ۱۴ نفر حمایت کرده‌اند. ۱۴ نویسنده و شاعر، ۱۴ آهنگساز، ده‌ها خواننده و آهنگساز و ترانه سرا، ۱۴ خلبان سابق ارتش و گروه‌های مختلف اجتماعی، و برخی از احزاب، سازمان‌ها و گروه‌های سیاسی و اجتماعی حمایت خود را از بیانیه ۱۴ نفر اعلام کرده‌اند.

سوی دیگر، حکومت اسلامی نیزاز همان روزهای آغازین انتشار بیانیه دست به کار شد. شایعه پراکنی، اتهام زنی و تخریب امضاء کنندگان بیانیه، ایجاد رعب و وحشت، تهدید و ضرب و شتم، فشار بر خانواده‌های ۱۴ نفر، بازداشت و زندانی کردن اکثرافراد این مجموعه و گروه‌های ۱۴ نفر دیگر، به ویژه ۱۴ تن از بانوان کنشگر سیاسی و مدنی، شروع شد و بتدریج شدت یافت. اکنون اکثراین عزیزان، بویژه افراد فعال و تاثیرگذارترِ" بیانیه تکمیلی" و بیانیه ۱۴ زن کنشگردر زندان حکومت اسلامی دراسارت هستند.

به تقریب سه ماه ازانتشاراین بیانیه می‌گذرد. فشارهای ماموران امنیتی و یورش حکومت و دستگیری‌ها برفعالیت علنی این عزیزان تاثیرگذار بوده‌اند، اما مبارزه آنان از درون زندان و همراهی حامیان آنان در داخل و خارج از کشورادامه یافته است. پیام این ۱۴ تن، پیش از بازداشت‌شان این بود که " بازداشت و زندانی و اعدام کردن ما بخشی از مبارزه ماست و به معنای توقف مبارزه نیست". تجربه ما و تجربه جهانی نشان داده است که اسیران در زندان و خانواده و یاران آنان، و مردمی که خواست‌هایشان فریاد شده است، بیکار ننشسته‌اند و نخواهند نشست.

پس از دستگیری این عزیزان، درخارج از کشورنیز حمایت از بیانیه و۱۴ نفرها، سازمان یافته و با برنامه پیش می‌رود، و کارزار مبارزه برای آزادی زندانیان شدت یافته است.

تردیدی بر جای نیست که جنبش ۱۴ نفر و ۱۴ نفرها ادامه خواهد یافت و با جنبش‌های مدنی و صنفی، و حرکت‌ها و مطالبات آزادیخواهانه و عدالت جویانه گره خواهند خورد، با اینحال ضروری ست جمع بندی‌ای ازفعالیت سه ماهه این حرکت داشته باشیم تا بتوانیم با بهره گیری از درس‌های این سه ماهه، دقیق تر و واقعی تر برای ادامه حرکت برنامه ریزی کنیم.

*****

دستاوردهای این حرکت سیاسی و شاخص‌های این ارزیابی، وآسیب شناسی سه ماهۀ این حرکت، در معنای شناخت عوامل مهم و مؤثری که می‌توانند مانع تداوم و رشد و گسترش این حرکت شوند، و یا شده‌اند کدامند؟.

دستاوردها

۱- در داخل کشور

الف: شفافیت دربیان مواضع سیاسی وطرح خواست‌ها و هدف‌ها ازنکات مثبت وازعوامل اصلی گرد آمدن این ۱۴ نفر و حمایت گسترده آز آنان شد. این بیانیه نشان داده است که شفافیت و صراحت در حرکت‌های فراحزبی و سازمانی، همراه با اقدام در بستری ملی و به عنوان عناصری از یک جنبش ملی، حتی با تعدادی اندک می‌تواند تاثیرگذارو منشاء اثر شود و مورد حمایت وسیع مردم قرار گیرد. تاثیرگذاری و حمایتی که با فاصله گرفتن از فرقه گرائی وفرقه گرایانِ سیاسی و ایدئولوژیک رو به فزونی داشته است.

ب - این ۱۴ نفر نشان داده‌اند که درمیهنمان ظرفیت و موقعیت شکل گیری جمع هائی دارای بلوغ سیاسی، مدنی و صنفی در آمیخته با شجاعتی مدنی و عقلانی وجود دارد. این جمع ۱۴ نفر، و ۱۴ نفرهای بعدی، به ویژه ۱۴ نفرزنان کنشگرسیاسی و مدنی، بیان این واقعیت‌اند که جنبش دموکراسی خواهی در میهنمان به ارتقائی کیفی وامیدوار کننده برای تغییرات بنیادین در جامعه دست یافته است، جنبشی که می‌داند چه نمی‌خواهد، ومی داند چه می‌خواهد، و راه‌های نفی و اثبات خواست‌های‌اش را می‌شناسد.

ج- جسارت و شجاعت مدنی و عقلانی ستایش برانگیز در جمع ۱۴ نفر اهمیت این ویژگی‌ها و خصائل را برای ایجاد اعتماد آفرینی نشان داده است. این ۱۴ نفر و ۱۴ نفرها با نگاهی متمدنانه و مسالمت جویانه پای به میدان مبارزه گذاشته‌اند.

د- این جمعِ ۱۴ نفره‌ها نشان داده‌اند علیرغم وجود سرکوب وحشیانه، محدودیت‌ها و بگیر و ببندها، ظرفیت و توان شکل گیری یک نیروی بدیل و جایگزین دربرابر حکومت اسلامی در داخل ایران، که بستر رشد و تحول مبارزه در تمامی حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی ست، وجود دارد.

و- تکرار مکررات است که بدون داشتن یک تشکیلات نمی‌توان به هدف‌های غائی دست یافت، اما تجربه‌های نوین و شرایط متفاوت را هم نمی‌توان نادیده گرفت. تحزب و تشکل در معنای کلاسیک و به شیوه موجود، به ویژه در جوامعی شبیه به جامعه ما عمرشان را کرده‌اند، امروز حزب و تشکل آنی نیست که حتی ۱۰ سال قبل تصور، تعریف و عمل می‌شد. اقدام این ۱۴ تن و شیوه عمل آن‌ها می‌تواند تجربه تازه‌ای در امر روش و شکل مبارزه سیاسی تلقی شود، و مورد توجه و بررسی قرار گیرد.

ه - ریزش ترس و هراس از حکومت سرکوبگرو قَدَر قدرتی رژیم را این ۱۴ تن افزایش داده‌اند. این ۱۴ تن نشان داده‌اند که می‌توان در ایران بود وشفاف و بدون لکنت زبان، برابردژخیم سرنگونی‌اش را فریاد کرد. این ۱۴ تن در عینِ حال نشان داده‌اند که حکومت اسلامی در شرایطی نیست که به سادگی بتواند با ایجاد رعب و هراس، و ضربه زدن به جنبش‌ها یاس و نومیدی درجامعه ایجاد کند.

۲- در خارج از کشور

الف - حرکت‌ها و جنبش‌های سیاسی، مدنی و صنفی در داخل کشوربرمیزان فعالیت اپوزیسیون خارج کشور تاثیر گذار بوده و خواهند بود. با انتشار بیانیه ۱۴ نفر، بخش بزرگی از اپوزیسیون خارج از کشور حمایت از بیانیه و تدوین کنندگان آن را وظیفه عاجل خود دانستند، و کار حمایت را آغاز کردند، و ادامه خواهند داد. این بخش نه درقالب احزاب و سازمان‌ها و گروه‌های سیاسی و فرهنگی، که بیشتر به صورت حمایتی فردی و مستقل از حزب و سازمان و گروه کارخود را آغازکرد، و ادامه داده است. فرقه گرایان و سکتاریست‌های "چپ" ومیانه و راست، خود شیفتگتان بدخیم و خود حق پنداران و متوهمان خود رهبرپندار، همچون گذشته و با حربه همیشگی‌شان، تلاش کرده و می‌کنند که در راه تلاش‌های این ۱۴ نفرها و حامیان آنان در خارج کشور، و به طور کلی در برابر جنبش دموکراسی خواهی مانع تراشی کنند.

جنبش بیانه ۱۴ نفر، از سوئی تقویت و ایجاد تحرک درمیان اپوزیسیون آزادیخواه و آزاداندیش را سبب شده است، و از سوی دیگر ناکارآمدی تئوری‌ها‌ی ذهنی پاره‌ای از اپوزیسیون، ماهیت و چهرۀ فرقه گرائی و سکتاریسم، و ناهنجاری‌های شخصیتی و رفتاری در میان برخی ازنام‌ها وچهره‌های " اپوزیسیونِ" را رو کرده است.

ب- جنبش بیانیه ۱۴ نفر، همچون دیگر تجربه‌های این ۴ دهه نشان داده است که متاسفانه اکثراحزاب، سازمان‌ها و گروه‌ها و محفل‌های سیاسی در خارج از کشور فاقد ظرفیت و توانائی همکاری، حتی در رابطه با خواست‌های مشترک هستند. کارنامه‌ای چهل ساله پیشِ روی ماست.

ج: جنبش بیانیه ۱۴ نفرنشان داده است رسانه‌های اپوزیسیون، نقش موثری در مبارزه علیه حکومت اسلامی ایفا می‌کنند اما اکثر این رسانه‌ها بخش بزرگی از انرژی‌شان را دررقابتی نا سالم با یکدیگر هدر می‌دهند، چنین روندی را درسه ماه گذشته در میان رسانه‌های برون مرزی شاهد بوده‌ایم.

آسیب شناسی جنبش بیانیه ۱۴ نفر

۱- فقدان هماهنگی درونی از ضعف‌های حرکت جمعی ۱۴ نفرامضاء کنندۀ بیانیه بود. این جمع، یک جمع پلورالیستی و دمکراتیک در عرصه نظر و سیاست است که حول نقاط اشتراک نظری و سیاسی مندرج در بیانیه همکاری وحرکت خود را آغاز کرده‌اند. در روند حرکت و عمل آشکارا دیده شد روابط محوری این مجموعه نا روشن و ناهماهنگ است. بخشی از این ناهماهنگی را می‌توان معلول شرایط سخت اختناق و اجتناب ناپذیر دانست، اما بخشی حاصل فقدان برنامه ریزی و مدیریت کارآ بود. برای دستیابی به هدف‌های مرحله‌ای بی تردید حداکثر همراهی و هماهنگی ضروری ست، وفقدان هماهنگی‌های ضرور ضربه پذیری‌های سیاسی و امنیتی را بیشتر می‌کند و منشاء نابسامانی‌ها و کاهش توانمندی‌ها خواهد شد، کاهشی که برکیفیت ومیزان تاثیرگذاری حرکت نقش می‌نشاند. آسیب‌های ناشی از ناهماهنگی‌ها و نابسامانی درونی در شرایط فقدان پایگاه اجتماعی و مردمی، شدیدتر و زیانبارتر خواهند بود.

۲- روشن بود که حکومت اسلامی کار جمعی و تشکیلاتی را تحمل نخواهد کرد و وحشیانه به سرکوب این جمع روی خواهد آورد. برخی از تدوین کننده بیانیه ۱۴ نفرتا هنگامی که فعالیت‌های فردی داشتند رژیم تا حدی آن‌ها را تحمل کرد ولی هنگامی که کار شکل جمعی به خود گرفت و رژیم شاهد رشد و ارتقاء حرکت شد، آنان را تحمل نکرد و یورش وحشیانه آغازکرد. شاید کم توجهی عزیزان ۱۴ نفر را، که از فعالان جنبش صنفی معلمان بودند، بتوان درندیدن تفاوت فعالیت‌های فردی و جمعی در حکومت اسلامی، و نیزتفاوت فعالیت‌های صنفی و سیاسی دید. حکومت اسلامی نگاه حساس و دقیقی به کیفیت، نوع و شکل مبارزه دارد، و این را در به کارگیری اشکال متنوع " سرکوب" بروز داده است.

۳- اگر چه انتظاردستگیری ۱۴ نفر وجود داشت و رژیم نیزقطعا این کار را می‌کرد اما حضور دسته جمعی تعدادی ازافراد کلیدیِ ۱۴ نفر در برابر دادگاه اسلامی دراعتراض به محکومیت یکی از افراد ۱۴ نفر، روند دستگیری‌ها و یورش حکومت را تسریع کرد.

۴- ویژگی‌های بیانیه و عملکرد تدوین کنندگان آن، و نیزحمایت ازاین اقدام درداخل و خارج از کشور، و شرایط جامعه به گونه‌ای است که جای هیچ تردیدی برای تداوم و ارتقا این حرکت نخواهد گذاشت. کم ترین تردید و کم کاری درتداوم این حرکت در داخل و خارج ایجاد یاس و نومیدی خواهد کرد و درکوتاه مدت نشان دهنده شکست ناپذیری و قًدًرقدرتی بیشتر حکومت اسلامی تلقی خواهد شد.

۵- - برخوردهای شخصی و اتهام زنی هائی که به ویژه در خارج از کشور نسبت به ۱۴ نفر، به ویژه آقای محمد نوریزاد شد، و نیز طرح شایعه‌های گوناگون از جمله طنزِ رژیم پسندِ " ۱۴ معصوم"، نمایش قضاوت‌های غیرمنصفانه وافکاری استبداد زده بود و هست. این نوع برخوردها سرکوبگرانه که تغییرآگاهی‌ها، گرایش‌ها، تمایل‌ها و رفتارها را فقط برای خود و خودی‌ها می‌پسندد، آسیب هائی را در عرصه شخصی، جمعی و به طور کلی مجموعه حرکت ۱۴ نفر سبب شده است. حجم تبلیغ منفی و تخریبی و حذفی، اتهام‌ها و بهتان‌ها به افرادی از تدوین کنندگان بیانیه، به ویژه از سوی بخشی از باصطلاح "اپوزیسیون" خارج از کشور تاسف بار بوده است. این نوع برخوردها به این حرکت آسیب رسانده است.

۶- بهره گیری تدوین کنندگان بیانیه ۱۴ نفر ار رسانه‌های خارج از کشور و بیان خواست‌های‌شان شجاعانه و تابو شکنانه بود. این اقدام ارزشمند درعین حال نشان داد که در جمع ۱۴ نفرهماهنگی، نظم ومدیریت لازم دررابطه با تبلیغ و ترویج مواضع مطرح شده دربیانیه وجود نداشت، و رابطه‌ای با برنامه و مدیریت شده میان این ۱۴ تن با رسانه‌های خارج کشوربرقرار نبود. از سوئی جاذبه‌های دنیای مجازی و در دسترس بودن آن‌ها، شور و شوق تبلیغ و ترویج مواضع و عدم شناخت کافی آنان از اپوزیسیون خارج از کشور، واز سوی دیگر رسانه هائی که فقط به فکر طرح خود و برنامه سازی و جنجال آفرینی بوده‌اند، فضائی پدید آوردند که بر بسترناهماهنگی‌های موجود دراین جمع، ضربه پذیری ۱۴ نفرها را افزایش داد.

*****

درحال حاضر اکثرافراد جمع ۱۴ نفر نخست، و تعدادی از جمع ۱۴ نفراز زنان کنشگر سیاسی و مدنی، و حامیان آنان در زندان هستند. پیش از دستگیری گفتند و ما با آن‌ها تکرارکرده و می‌کنیم که زندان ادامه راهی ست که آنان برگزیدند و مبارزه درزندان و از زندان ادامه خواهد یافت. تردید‌ی نیست که درداخل کشور ۱۴ نفرهای دیگر، به ویژه نسل جوان، راه آنان را ادامه داده و خواهند داد. ما نیز در خارج از کشوربه عهد و پیمانی که با این عزیزان بسته‌ایم وفادارخواهیم ماند و پرشورتر و امیدوارتر به حمایت خود از بیانیه، عزیزانِ دربند، خانواده‌های‌شان و۱۴ نفرهای حامی آن‌ها ادامه خواهیم داد.

۱۶ سپتامبر ۲۰۱۹

۲۵ شهریور۱۳۹۸

" کمیته حمایت " از بیانیه تکمیلی ۱۴ کنشگر سیاسی و مدنی درداخل کشور
حسن اعتمادی، بهروزستوده، مسعود نقره کار
گویا