دگرباوران

مهندسی انتخابات

پرویز دستمالچی
انقلاب ها (آمریکا، فرانسه، روسیه، چین، کوبا، ایران) همه به اهداف خود رسیده اند. هر یک از آنها اهدافی داشتند متفاوت با دیگری. آمریکا استقلال خود را به دست آورد، استعمار بریتانیای کبیر را بیرون کرد و پایه های آزادی های فردی- اجتماعی و حکومت برآمده از ارادهء ملت را پایه گذاشت. فرانسه سلطنت مطلق را برچید، قدرت کلیسا و حاکمیت و اقتدار آنها بر مردمان را درهم شکست و پرچمدار آزادی، برابری و برادری شد. 

دمکراسی های مدرن امروز بر روی دستاوردهای این دو انقلاب بزرگ بنا شدند. این دو انقلاب سربلند و موفق شدند و ارزش های آنها هنوز معتبر و در حال گسترش و تعمیق است. از آزادی های فردی و اجتماعی تا اشکال نوین حکومت های دمکراتیک که در آنها قوای حکومت ناشی از ملت و (قدرت مطلق حکومتگران) تقسیم و کنترل می شود، حکومتگران با رأی مردم می آیند و اگر ملت با آنها رأی نداد، باید بروند.

انقلاب کمونیستی روسیه، عدالت را مقدم بر آزادی، و حق حاکمیت حزب انقلابی پیشاهنگ را مقدم بر حق حاکمیت ملت کرد و دست رد بر سینهء آزادی های فردی و اجتماعی زد. در اینجا فقط یک "جهان بینی" حقیقت مطلق نام گرفت و ابزار کار حکومتگران، حزب واحد متحده و پیشاهنگ کمونیست، برای ادارهء امورعمومی جامعه شد. حزب مدعی شناخت مطلق از راه پیشرفت و ترقی و روند "جبریت تاریخ" بود. به جای حقوق مساوی برای همه در برابر قانون، همراه با تکثر در "اندیشه" و مرام، تک ارزشی و مطلق گرایی در یک ارزش نشست و آنقدر ادامه یافت تا از درون فرو پاشید. عدالت (مادی) به معنای یکسان سازی بهره گیری از نعم مادی، مقدم بر همه چیز و همه کس شد بدون توجه به اینکه "عدالت" چهره های گوناگون دارد و عدالت سیاسی یکی از اساسی ترین آنها است. تجربهء این کشورها نشان داد که انسان بدون آزادی به عدالت هم دست نخواهد یافت. شهروند باید آزاد باشد تا بتواند بیعدالتی ها را پس بزند. انقلاب های کمونیستی در روسیه و کشورهای اروپای شرقی با تمام دستاوردهایی که داشتند در نهایت فروپاشیدند و این بار اساس کار و سازماندهی جامعه و حکومت را بر روی همان ارزش هایی بنا کردند که تا پیش از آن تحت نام ارزش های "غربی- بورژوایی" رد می کردند.

انقلاب اسلامی ایران، جنبشی کاملاً ارتجاعی، برگشت به عقب بود، اما از درون انقلاب 57 پیروز بیرون آمد و موفق شد تمام رقبا را با شدت و خشونت کامل سرکوب کند. انقلاب اسلامی به این دلیل "انقلاب" بود که ساختار سیاسی- اقتصادی- اجتماعی و "ایدئولوژیک" جامعه را از اساس دگرگون کرد: ساختار دو هزار و پانسد سالهء نظم سلطنت را برچید و نظم ولایت فقیه (مووسم به جمهوری اسلامی) را به جای آن نشاند. اسلام شیعه را بدل به "ایدئولوژی" رسمی حکومت کرد، در برابر ارتش ملی سپاه اسلامی، در کنار شهربانی "کمیته" و... ساخت. خط بطلان بر روی تمام حقوق مدرن کشید و حقوق "الهی" را جانشین حق قانونگذاری ملت کرد و در پی آن فقها و مجتهدان همه کاره و انحصارگران قدرت سیاسی- اقتصادی-اجتماعی- قضایی شدند. اینکه "خدا" چه می گوید، تفسیر قانون، از حقوق منحصر به فرد آنها بود که پس از انقلاب اسلامی تکمیل و بدل به حق حکومتی (نه تنها شرعی) شد و تشکیل حکومت واحد جهانی شیعه به جای واحد ملی نشست، و در پی آن دخالت در امور داخلی دیگران شروع شد و...

این بیان که گویا انقلاب "دزیده" شد یا..، سخنی نا به جا است، زیرا نیروهای سیاسی- اجتماعی گوناگونی در انقلاب ایران شرکت داشتند، هر یک با پندارها و تصورات خود. الگوی چپ سنتی ایران برای یک جامعهء بهتر، یعنی آنچه چپ عمدتاً لنینیستی برای انقلاب می خواست، یا نمونهء اتحاد جماهیر شوروی بود یا چین، آلبانی، رومانی و کشورهای اروپای شرقی یا کوبا و کره شمالی و...، که مجموعهء آنها به شهادت تاریخ همگی نظام های تامگرایی بودند (و هستند) که یا فرو پاشیدند یا در آنها آنچه اصولاً وجود خارجی نداشت و ندارد آزادی بود و هست (چین یا کره شمالی). نیروهای "آزادیخواه" جامعه نیز عمدتاً رهبری خمینی (بنیادگرایان اسلامی) را پذیرفتند و به دنبال آنها روان شدند. نظم ایده آل آنها "جمهوری" اسلامی، جکومت دینی بود (و هست) که ریشه در واپسگرایی محض داشت و دارد. واقعیت این است که نیروی عمدهء سیاسی- اجتماعی انقلاب ایران همان نیروهای فدائیان اسلام، جمعیت های موتلفه اسلامی، ولایت فقیهیان و... بودند که همگی از دشمنان آزادی بودند (و هستند) و جامعهء اسلامی در محدودهء احکام و موازین شرع می خواستند (می خواهند) و توانستند، با کسب قدرت سیاسی، مخالفان را نیز سرکوب کنند و جامعهء ایده آل امت- امامتی (ولایت فقیه) خود را بسازند. آنها به انقلاب خیانت نکردند، صادق ماندند و آن حکومتی را ساختند که همواره خواهان آن بودند. نگاه کنید به اندیشه های نواب صفوی تا شریعتی، مطهری تا خمینی، رفسنجانی تا مهندس سحابی و... که همگی خواهان"اجرای احکام نورانی اسلام" بودند، درست آنگونه که نواب بر روی اسلحه اش حک کرده بود.

چرا انقلاب اسلامی ایران، انقلابی ارتجاعی است؟ به اهداف و دستاوردهایش نگاه کنید: آنها نظام سلطنت را برچیدند تا ولایت فقیه (حکومت اسلامی) را به جای آن بنشانند (و نشاندند). در انقلاب آمریکا و فرانسه برای اولین بار منشاء قوای حکومت از سلطنت، یا الله، به ملت منتقل شد. در فرانسه دین سالاران را چنان خلع سلاح کردند و کوباندند که حتا تا به امروز نیز نتوانسته اند سربلند کنند. در انقلاب اسلامی ایران حق قانونگذاری را از انسان سلب کردند تا آن را در اختیار "الله"، و در عمل، در اختیار فقها و مجتهدان بگذارند (و گذاردند)، یعنی درست خلاف آنچه در آمریکا و فرانسه اتفاق افتاد. حق قانونگذاری به کسانی منتقل شد که خود را نمایندگان (خود خوانده)ی امام پنهان می پندارند که باید در زمان غیبت او بر تمام مردمان جهان (امت واحد جهانی) حکومت کنند؛ امام پنهانی که به شهادت تاریخ می بایست فرزند کسی باشد که اصولاً فرزندی نداشته است.

اگر با انقلاب آمریکا و فرانسه قوای حکومت تقسیم به سه قوه، با کنترل متقابل، شد تا حکومتگران هر چه بیشتر کنترل شوند و از تراکم و تمرکز قدرت در دست یک نفر یا یک عده پیشگیری شود و این امر از سوء استفاده و استبداد و دیکتاتوری پیشگیری کند، در انقلاب اسلامی هر چه بود یا نبود در اختیار "امام" تام الاختیار گذاشته و ملت عملاً هیچکاره شد. تصویر آنها از انسان، جامعه و حکومت همان چیزی بود که کردند (می کنند) و همواره آن را گفته بودند. دیگران بودند که شناخت درست از آنها نداشتند. مبارزه با استبداد یا دیکتاتوری همواره از سوی نیروهای آزادیخواه انجام نمی گیرد. بنیادگرایان اسلامی برای برگشت به عقب، به دوران طلایی اسلام، برای امامت (شیعه، ولایت فقیهیان) یا خلافت (اهل سنت، داعش و...)، برای شکل حکومت در دوران محمد، برای قانون الهی، به مبارزه با دیکتاتورها و نیز آزدای ها و حقوق بشر پرداختند. و در این برگشت واپسگرایانه همه چیز هست مگر حق حاکمیت ملت، تقسیم و کنترل قوا، یا آزادی و عدالت به معنای معرفت بشر در سدهء بیست و یکم. در این نظام خرد شرط و معیار سنجش نیست، ایمان مقدم بر خرد و علم است. می توانید هزار بار دیگر در بارهء قصاص استدلال کنید، پذیرفته نخواهد شد، زیرا "حدود الهی" اند.

پس از گذشت حدود چهار دهه از پیروزی انقلاب ارتجاعی و واپسگرایانه اسلامی در ایران، امروز که بنیادگرایی اسلامی برای تشکیل حکومت اسلامی از آسیای میانه تا قفقاز تا درون روسیه و چین و تقریباً تمام خاورمیانه و خاور نزدیک و شمال تا میانه قاره افریقا را در اشکال گوناگون طالبان، ولایت فقیهبان، وهابیان، داعشیان، حزب الله، بوکوحرامیان، و... فرا گرفته است، باید درک کرد که انقلاب اسلامی ایران شروع یک جنبش تاریخی بنیادگرا و علیه مدرنیسم و برای بازگشت به دوران"طلایی" اسلام بود و هست که پیروزی آن در ایران الزاماً ربطی به اشتباه کوچک و بزرگ این و آن نداشت، می آمد، دیر یا زود، همچنان که در سایر کشورها آمد. زندگی طولانی، سرسخت، گسترده و رو به گسترش این پدیدهء سیاسی- دینی- مذهبی نشان می دهد که ما با یک جنبش تاریخی- ارتجاعی روبرو هستیم و نه با گروهک های کوچکی که بتوان آنها را به سادگی مهار کرد. هنوز چند دهه زمان می خواهد تا انرژی این عکس العمل ارتجاعی به مدرنیسم و دستاوردهای آن به آخر رسد، تا کشش ایدئولوژیک خود را از دست بدهد، تا در عمل روشن شود که حکومت اسلامی سرآبی بیش نیست و، همچنان که حکومت طالبان و ولایت فقیهیان و داعش و... نشان دادند، همگی نمادی از ورشکستگی و سرشکستی و سقوط در تقریباً تمام ابعاد جامعه، از اخلاق تا اقتصاد خواهند بود.

حکومت اسلامی واقعاً موجود همین بی حقوقی ها، همین تبعیض و بی عدالتی ها، همین بی حقوقی زنان یا اقلیت های دینی- مذهبی و بی حرمتی به آنها، همین سرکوب آزادی ها، همین کشتار دگرباشان و دگراندیشان، همین سنگسار و قصاص و چشم درآوردن است. حکومت اسلامی، همین ولایت فقیه (نوع شیعه) و طالبان و القاعده و حماس و بوکوحرام و داعش و وهابیان (نوع سنی) است. برگشت به دوران بربریت است. نگاه کنید به بنیادگرایان رنگارنگ اسلامی، از حزب الله تا طالبان، از حماس تا القاعده، از بوکوحرام تا داعش، از ولایت فقیهیان تا وهابیان و... کدام یک بویی از دمکراسی یا حقوق بشر یا آزادی انسان برده اند؟ آنها اصولاً کمر به نابودی دنیای مدرن و تمام میراث تاریخی بشر بسته اند. ببینید اندیشه پرداز و سرچشمهء فیض آنها، دکتر علی شریعتی چه می گوید:

"...بالاخره ما مسلمانیم و اسلام برای ما، اکنون، بیش از هر چیز، یک ایدئولوژی است... اسلام یک ایدئولوژی تام و تمام است که جهان، انسان، رابطهء انسان و جهان، فلسفهء تاریخ و حقیقت زندگی، نظام اجتماعی و بنیاد معاش فردی و جمعی و شیوهء زیستن و مکتب خود ساختن و شکل و محتوای روابط اجتماعی و انسانی و گروهی و بالاخره، نظام ارزش های خویش را در آن می بینیم و بر اساس آن تعیین می کنیم و با این نگاه است که به تأمل و تماس و انتخاب، در بارهء این دنیا و این تمدن و این ایدئولوژی ها و جناح ها و جبهه ها، که در برابرش قرار گرفته ایم، می ایستیم و به تجدید بنای انسانی و اجتماعی و فرهنگی و اعتقادی و سرنوشت تاریخی خویش آغاز می کنیم..."(1).

ج.ا.ا. تمام عناصر غیردمکرانیک یک نظام سراسر تبعیض و مستبد را یکجا دارد. هرچه خوبان همه دارند او به تنهایی دارد. در این نظام حق حاکمیت از آن "الله" است که در زمان پنهانی امام دوازهم به فقها و مجتهدان می رسد که این امر به برگشت به دوران پیش از انقلاب فرانسه و آمریکا و انقلاب مشروطیت ایران است. در ج.ا.ا. شهروندان حداقل به هفت مقوله حقوقی در برابر قانون تقسیم می شوند که اصولا با هیچ نظام "آپارتاید"ی قابل مقایسه نیست. در آفریقای جنوبی شهروندان تنها به دو مقوله حقوقی تقسیم می شدند، به سفیدان و سیاهان. در ج.ا.ا نه حق قانونگذاری ملت به رسمیت شناخته می شود و نه تقسیم قوا وجود دارد که هر دو از اساس و پایه های یک نظم دمکراتیک اند. آنها اسلام و همچنین "انقلاب" را اساس و پایهء توجیه ساختار غیردمکراتیک و سیاست های خشن، سرکوبگر و خودسرانهء خود کرده اند و هر عمل نادرست و جنایتی را یا با این دو توجیه می کنند. 

نظم سیاسی ج.ا.ا. پیچیده است و برای نه تنها بسیاری از ناظران بیرونی، که حتا بخش زیادی از نیروهای سیاسی درونی نیز قابل درک و فهم نیست. (مثال) هرچند تقسیم قوای سه گانه وجود دارد، اما هیچ یک قائم به ذات و مستقل نیست، سر تمام "نخ ها" به فقها و مجتهدان و در نهایت به رهبر نظام ختم می شود. قانونگذاران نه نمایندگان منتخبِ (فرضاً) دمکراتیک و آزاد مردم، که نمایندگان منتصب رهبر (فقها و مجتهدان) در دو نهاد شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند. رئیس جمهور نه مستقل و قائم به ذات، که به عنوان دومین مقام اجرایی پس از رهبر، مسئول اجرای سیاست های تعیین شده از سوی رهبری یعنی، به زبان رئیس جمهور دولت اصلاحات، "تدارکچی" است. قوهء قضائی،که باید بی طرف و ناظر عادل قانونگذاری و اجرا و رعایت انصاف و عدل باشد، خودش یک ستون مستقل استبداد و تامگرایی را تشکیل می دهد و در قبضهء کامل فقها و مجتهدان و مجری بی چون چرای سیاست های رهبر است. ج.ا. که یک لکهء سیاه و تاریک در تاریخ پر پیچ و خم ایران و کارش تمام است، در تمام زمینه ها شکست نشان می دهد. حدود چهل سال فرصت بی مانند داشت تا "بهشت" اسلامی خود را بسازد، آنچه باقی مانده جهنم و مخروبه است. درخت پوسیده وخشکیده ای است که ایستادن اش به دلیل نوزیدن باد است، که دیر یا زود خواهد وزید.

انتخابات در ج.ا.ا. نه دمکراتیک است، نه آزاد و نه سالم؛ به اضافهء اینکه "مهندسی" نیز می شود. دمکراتیک نیست، زیرا در همین انتخابات ریاست جمهوری (بنابر قانون) نه زنان اجازه دارند رئیس جمهور شوند، نه پیروان اهل سنت (ده تا پانزده میلیون)، نه سایر اقلیت های دینی- مذهبی، نه ملیان یا سوسیالیست ها و...، به این واقعیت تلخ غیردمکراتیک "نظارت استصوابی" را نیز اضافه کنید که حتا خودی های نظام را نیز از فیلتر عبور می دهند تا "نامحرم" به درون دایره قدرت راه نیابند. انتخابات آزاد نیست، زیرا فعالیت احزاب و سازمانهای سیاسی مستقل یا جوامع مدنی مستقل از حکومتگران ممنوع است. به علاوه ممنوعیت و محدودیت برای فعالیت رسانه های همگانی مستقل وجود دارد و از سلامت انتخابات و تقلب در آن چه بگویم که جنبش "رأی من کو" (جنبش سبز سال 88) خود گویای همه چیز است.

اما "مهندسی" انتخابات معنایی به مراتب فراتر از تقلب در انتخابات دارد. اینکه نظم ولایت فقیهی "جناح" های متفاوت و رقیب وجود دارد یک واقعیت است. اما همگی با هم نه در اساس نظام که در شیوه های ادارهء جامعه و سیاست ها اختلاف دارند. مهندسی انتخابات یعنی اینکه مراکز قدرت در ولایت فقیه پس از توافق در بارهء اینکه کدام سیاست را می خواهند دنبال کنند، چنان صحنه آرایی و مهره چینی می کنند و با ابزار نظارت استصوابی مهره ها را چنان دست چین می کنند تا آن کسی (جناحی) "پیروز" انتخابات شود که مناسب ترین فرد (یا تیم) برای اجرای سیاست ها باشد. اگر لازم شد (که می شود) در آراء مردم نیز تقلب کرده اند و می کنند. برخی سیاست ها خط قرمز نظام هستند و فرقی نمی کند چه کسی بیاید یا نیاید، تأثیری در آن سیاست ها نخواهد داشت و بعضاً اصولاً سخنی در بارهء آنها گفته نمی شود.

مثال: اگر استراتژی نظام ساخت بمب اتمی به هر بها و رویارویی علنی با شیطان بزرگ و کوچک باشد، احمدی نژاد می آید، حتا با زور و تجاورز به مخالفان، و همه چیز بر روی این سیاست متمرکز می شود. زمانی که شکست این برنامه محرز می شود و برای پیشگیری از ورشکستگی کامل اقتصادی و سقوط آزاد و حتمی آن باید تغییر سیاست دهند، کسی می آید که ادامه دهندهء همان سیاست های رهبری است و باید شرایط عبور از تغییر جهت در سیاست خارجی را فراهم آورد، روحانی می آید تا "نرمش قهرمانانه"ی رهبر (شکست سیاست های اتمی) نظام رنگ و بوی دمکراتیک- مردمی بگیرد و رهبر از این شکست "مصون"بماند. کاسه و کوزه ها بر سر دولت پیشین شکسته می شوند. نگاه کنید که در دوران چهار سالهء روحانی، اصولاً در بارهء سیاست های مخرب ج.ا. در سوریه یا یمن یا... یک کلام سخنی انتقادی بر لب دولت نمی آید. مگر او رئیس جمهور و مسئول این سیاست ها نیست؟ رؤسای جمهور در پاسخ به هر مشکل جدی، از حقوق شهروندی تا سیاست خارجی یک پاسخ بیشتر ندارند: در دست ما نیست، ما نمی توانیم کاری کنیم. 

با روی کار آمدن ترامپ و کنار رفتن اوباما، شرایط خارجی از بنیاد تغییر کرده است. جمهوری اسلامی دو راه دارد: تقابل یا ادامهء راه و روش تعامل. نرمش قهرمانانه یا سیاست تعامل با غرب به معنای انتخاب دو بارهء روحانی خواهد بود. و سیاست تقابل یا رویاروی، به معنای بازگشت به دوران احمدی نژاد است، البته نه با او که با ابراهیم رئیسی. اینکه ابراهیم رئیسی ملقب به "آیت الله قتل عام" است، برای نظام مشکلی نیست. جنایتکاران رسمی و غیررسمی در این نظام همواره در رأس امور بوده اند، هستند و در آینده نیز خواهند بود. مگر در انتخابات دورهء پیش مجلس شورای اسلامی جنایتکارانی چون ری شهری و دری نجف آبادی و... در لیست ائتلافی- انتخاباتی اصلاح طلبان نبودند؟ مگر مصطفی پور محمدی در قتل عام زندانیان سیاسی (تابستان 67) همکار و یار آیت الله جنایت نبود؟ مگر علی فلاحیان با دو حکم دستگیری بین اللملی در قتل دگراندیشان و بمبگذاری در مرکز فرهنگی یهودیان در آرژانتین (83 کشته) تا دورهء پیش عضو شورای خبرگان رهبری نبود؟ مگر نیم کسانی که در شورای خبرگان رهبری نشسته اند و رهبر نظام را تعیین می کنند، چون غلامعلی دری نجف ابادی، محمد ریشهری یا رئیسی یا رئیس قوه قضایی و... همه نمادهای جنایت و دزدی و فساد نیستند؟ مگر رئیسی و نجف آبادی عضو هیئت رئیسهء شورای خبرگان رهبری نیستند؟ مگر دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام رسمی و علنی نمی گوید همکاری و همراهی او با افرادی چون رئیسی برای سرکوب و کشتار مخالفان از افتخارات او است؟ مگر اصلاح طلبانی که حکومت دینی می خواهند به همین جنایتکاران رأی ندادند؟ با این نظام نه می توان به دمکراسی رسید و نه به عدالت یا حقوق بشر. نظام ظرفیت اصلاح به معنای گذر از حکومت دینی و دست یازیدن به یک نظم دمکراتیک را ندارد.

آزادیخواهان باید دارای سیاست راهبردی (استراتژی) مستقل برای گذر از این نظام جهل و خشونت باشند و به دام "مهندسی"های اینگونه یا آنگونه انتخابات نیافتند. باید از شناخت "حسی" عبور و به شناخت عقلی- علمی رسید. برای آزادیخواهان، معیار سنجش راستی و ناراستی خرد، انسان است، و نه "الله". و تسلیم در برابر جهالت و خشونت تنها نشان بزدلی و حقارت است. چگونه می توان آزادیخواه بود اما تنها در چهارچوب نظمی عمل کرد که همه چیزش بر روی تبعیض و بی عدالتی بنا شده است؟ از بالا تا پائین!

____________________________________________

1- دکتر علی شریعتی، مجموعه آثار 5، دفتر تدوین و انتشار مجموعه آثار برادر شهید دکترعلی شرعتی در اروپا، شماره ثبت 325- 12/8/57 تاریخ انتشار ندارد، برگ 141