مصاحبە حسن یوسفی اشکوری با رادیو فرانسه

شوخی، توهین، کفر

کاریکاتور (کارتون)، گونه ای از هنر طراحی و نقاشی مانند طنز، زبانی است برای انعکاس مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی … جامعه، که برخی از کارتونیستها و طنزپردازان، سعی دارند تا بسیاری از مشکلات و کمبودهای اجتماعی را در این قالب هنری و ادبی منعکس نمایند.

زبان طنز و کارتون می تواند زمینه تفکر نسبت به معضلات و مشکلات موجود در جامعه را در مخاطب فراهم آورد و طنزنویسان یا کارتونیستها می توانند با شوخی کردن با مشکلات اجتماعی به تخلیه روانی جامعه کمک نمایند.

زبان طنز و کارتون، زمانی که به درستی و بطور صحیح رشد می یابد، فضا را به سمت تلطیف جامعه همراه با شوخی و خنده پیش می برد اما برداشت از زبان طنز در جوامع مختلف همیشه به شوخی و خنده خلاصه نمی شود و در برخی از جوامع از طنز یا کارتون، معنای “تمسخر”، “تحقیر”، “توهین” یا حتی “کفر” برداشت می شود.

واکنشهای انتقادی از چاپ دوباره تصویر “محمد” پیامبر اسلام در چند کشور شرقی و اسلامی جهان و نسبت دادن آن به توهین و کفر این پرسش را متصور می سازد که در جوامع مختلف، چه تفاوتی است میان برداشت از مفهوم طنز با آنچه که یک طنزپرداز یا کاریکاتوریست تلاش دارد عرضه نماید؟

اگر هدف از طنز، اهانت به مقدسات و به ویژه در مورد اخیر، اهانت به دین اسلام است، ایا انگونه که برخی از افراطیون مذهبی باور دارند، نفوذ و رشد اسلام زمینه ساز اینگونه واکنشها شده است؟

این پرسشها و پرسشهائی در این راستا را با مهمانان این هفته میزگرد رادیوئی زمینه‌ها و زمانه ها، حسن یوسفی اشکوری، دین شناس و کاظم کردوانی جامعه شناس، هر دو مهمان ساکن آلمان مطرح می کنیم.

کاظم کردوانی، جامعه شناس، بر این باور است که دنیای اسلام در وضعیت کنونی جهان، وارد یکی از حساس‌ترین مراحل زندگی خود شده است، جهانی که در روند مدرنیزاسیون قرار گرفته است و جهان اسلام نیز در این روند مدرنیزاسیون قرار گرفته است که در نتیجه آن با چالشهای فراوانی روبرو شده است که از جمله می توان به عقب افتادگیهای چند قرنی نسبت به روند سریع مدرنیزاسیون جهانی اشاره کرد.

برخی مدعیان دینداری، تمسخر (به گفته) آنها نسبت به ارزشهای دینی را حربه فرهنگی “کافران” برای انحراف جوامع اسلامی می دانند، بعبارتی تمسخر ارزشهای دینی را یکی از اقدامات هنجارشکنانه دنیای غرب می دانند.

حسن یوسفی اشکوری، دین شناس می گوید فقهای دین اسلام، چنان بر وسعت دامنه فقه افزوده اند و به چنان قدرتی دست یافتند که خود را برای دخالت در تمامی امور دنیوی و اخروی، مادی، سیاسی و اخلاقی مردم مجاز می دانند امری که خود در تاریخ اسلام، نوظهور است.

این محقق امور دینی معتقد است بحث در خصوص طنز و شوخی به حوزه اخلاقی باز می گردد و در این حوزه است که می توان گفت آیا شوخی “مجاز” است یا خیر؛ امری که در درون اسلام نیز مجاز شمرده می شود و بنا بر احادیث اسلامی، شخص پیامبر اسلام نیز فردی شوخ طبع بوده است.

فایل صوتی مصاحبه با رادیو فرانسه:

مأخذ:
http://www.persian.rfi.fr/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/20150125-%D8%B7%D9%86%D8%B2-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%86-%D8%B4%D9%88%D8%AE%DB%8C%D8%8C-%D8%AA%D9%88%D9%87%DB%8C%D9%86%D8%8C-%DA%A9%D9%81%D8%B1