گفتگو با نعمت احمدی، حقوقدان و استاد دانشگاه
انتخاب خبر: منشور حقوق شهروندی که چندی پیش توسط رئیس‌جمهور رونمایی شد، یکی از بهترین متن‌های حقوقی است که ما تابه‌حال داشته‌ایم، ولی این منشور هنوز متن است و نه قانون؛ زیرا توسط مجلس تصویب نشده است و آیین‌نامه هم نیست. منشور حقوق شهروندی توسط وزیران تصویب نشده است و قدرت اجرایی ندارد. صاحب‌نظران در اهمیت این منشور بسیار گفته و نوشته‌اند.
گروه سیاسی- صادق قیصری: منشور حقوق شهروندی که چندی پیش توسط رئیس‌جمهور رونمایی شد، یکی از بهترین متن‌های حقوقی است که ما تابه‌حال داشته‌ایم، ولی این منشور هنوز متن است و نه قانون؛ زیرا توسط مجلس تصویب نشده است و آیین‌نامه هم نیست. منشور حقوق شهروندی توسط وزیران تصویب نشده است و قدرت اجرایی ندارد. صاحب‌نظران در اهمیت این منشور بسیار گفته و نوشته‌اند. صاحب‌نظران در اهمیت این منشور بسیار گفته و نوشته‌اند. دراین‌باره با دکتر نعمت احمدی، حقوقدان و استاد دانشگاه، گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
منشور حقوق شهروندی میتواند چه پیامی برای جامعه و نهادهای مدنی داشته باشد؟
متنی که با عنوان منشور حقوق شهروندی به امضای رئیس‌جمهور رسیده، یکی از زیباترین متن‌های حقوقی است؛ یعنی از جنبه نگارش و محتوا زحمت زیادی برای آن کشیده شده است. اینکه بگوییم این منشور ارزشی ندارد، بی‌انصافی است. قانون اساسی به‌صورت کلی حفظ و حقوق مردم و دولت را تعیین کرده است، آیین دادرسی کیفری هم به همین شکل بدان پرداخته است.
این متن آنچه درارتباط‌با شهروند و دولت، افراد با همدیگر و دولت با شهروند است، حقوق و وظایف دولت و فرد را برشمرده است. اما آنچه از نظر من در این متن غایب است، راه برون‌رفت از تضییع حقوق شهروندی است، بدین معنی که این منشور خطاب به کیست؟ ما اگر به سال ۱۳۶۱ نگاه کنیم، می‌بینیم که حضرت امام فرمان ۸ ماده‌ای خود را صادر کردند. در این فرمان مخاطب کاملاً روشن بود. این فرمان به مسئولان، دادگاه‌ها و عوامل اجرایی خطاب کرده بود. حالا بخشی از خود زیرمجموعه قوه مجریه، حقوق شهروندی را نقض کرده است. کنسرت‌ها و اجتماعات دونمونه از این امر است. وزارت کشور مجوزها را لغو می‌کند. بخشی وسیعی از حقوق شهروندی که در این متن زیبا آورده شده است، به‌وسیله قوه مجریه نقض می‌شود و این حق ضایع می‌شود. مثلاً سندیکا، اتحادیه و اصناف در کشور ما هنوز در ایران تعریف نشده است؛ درحالی‌که این نهادها مربوط هستند به قرن ۱۹اروپا. انجمن صنفی مطبوعات کار خود را انجام می‌داد، ولی هزینه‌ای برای دولت نداشت و با حق عضویت اعضا می‌چرخید، دولت در زمان احمدی‌نژاد آن را تعطیل کرد و سه سال در دولت آقای روحانی ما نتوانستیم انجمن صنفی را بازگشایی کنیم. بیان حقوق شهروندی ایدئال است و مهم‌تر اینکه این باعث خواهد شد تا مردم بدانند چه حق‌وحقوقی دارند و به کنشگری بپردازند؛ یعنی بدانند و آگاه شوند که حقوقی دارند و حقوقشان هم قابل‌استیفاست. آقای روحانی ۱۲۰بند درباره حقوق شهروندی در متنی حقوقی جمع‌آوری کرده و قطعاً مردم به دنبال حقوق خود خواهند رفت.
پس شما معتقدید این متن بسیار زیبا به تعبیر شما برای آگاه‌کردن مردم از حقوق و مطالبات خودشان نوشته شده و قدرت اجرایی زیادی ندارد؟
همین‌طور است. وقتی مردم عادی بدانند حقوقی دارند، درصدد گرفتن این حقوق طبیعی خود هم برمی‌آیند. انسان‌ها به علت آگاهی از حقوق خودشان می‌توانند پیشرفت کنند. نقش آگاهی‌بخشی منشور حقوق شهروندی باتوجه‌به تبلیغی که برای آن صورت گرفته، تعیین‌کننده است و طبیعی است هر فردی که به حقوق خود باور داشته باشد، کسانی را که به حقوق آن تعدی کرده‌اند، پس خواهد زد. مهم‌ترین پیام منشور حقوق شهروندی توجه به حقوق فردی است و فرد و حقوق آن، چکیده منشور حقوق شهروندی است.
جناب دکتر به ابعاد آگاهی بخشی این منشور اشاره کردید، رابطه این منشور با قانون اساسی و قوانین عادی را چگونه ارزیابی می‌کنید و دیگر اینکه آیا این منشور میتواند تبدیل به قانونی فراگیر شود؟
قانون اساسی می گوید کلیه مفاهیم اقتصادی، جزایی و مدنی باید مطابق با شرع بوده و مغایر با قانون اساسی نباشد که تشخیص چنین مسأله ای بر عهده شورای نگهبان است. منشور حقوق شهروندی می تواند مانند بخش نامه ای که رئیس قوه قضاییه در سال ۸۳ تحت عنوان حقوق شهروندی خطاب به دادگاه ها و نیروهای انتظامی نوشت و مجلس ششم هوشیارانه آن را تبدیل به قانون کرد جنبه قانونی به خود بگیرد. به اعتقاد من منشور حقوق شهروندی اتفاقی است که می دانیم قانون نیست، آیین نامه اجرایی نیست و ضمانت اجرایی ندارد، اما مانند بسیاری از متون حقوقی که توانستند در زمان خودشان منشاء مطالبات مردمی و رسیدن به حق و حقوق قانونی باشند می تواند تاثیر گذار باشد. زمانی که روح القوانین توسط منتسکیو، قرارداد اجتماعی توسط ژان ژاک روسو نوشته شدند و اعلامیه استقلال آمریکا نوشته شد آیا فکر کسی فکر می کرد که این متون تا این حد در جوامع اثرگذار باشند؟ این به اعتقاد من منشور شهروندی مطالبات مردمی را عیان خواهد کرد و مردم با در اختیار داشتن چنین متنی می دانند چه حق و حقوقی دارند.
دولت نیز به زیبایی از طریق تلفن این منشور را اطلاع رسانی کرد. این متن بر سه پایه استوار است، نخست مردم می دانند نسبت به دولت چه حق و حقوقی دارند، دوم مردم می دانند نسبت به هم یعنی شهروندان نسبت به یکدیگر چه حق و حقوقی دارند و چه حق و حقوقی را باید رعایت کنند و سوم اینکه دولت نسبت به مردم چه حق و حقوقی دارد. بسیاری از متون چه در قانون اساسی و چه در قوانین عادی برگرفته از شرع است. برخلاف نظر آقای یزدی که گفته اند چطور رئیس جمهور مستقیم با مردم صحبت می کند باید این سوال را پرسید که مگر درباره تعالیم شرعی با مردم سخن گفته نمی شود؟ این متن باید به صورت یک مطالبه مطرح شود.
این منشور چقدر میتواند باعث کنشگری بیشتر نهادهای مدنی و بازگشتن امید به عرصه کشور شود؟
متأسفانه ما در عرصه NGO ها و نهادهای مدنی حتی در آغاز راه هم نیستیم، دولت‌ها ما را از این حق محروم کردند. یعنی شما در کشوری زندگی می‌کنید که اتحادیه‌های درست و سندیکاهای مهم ندارید. تشکل مدنیِ مشابه نهادیهای خارجی باکیفیت ندارید. این متن از این بابت که مشوق خواهد بود تا فعالان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به سمت تشکیل نهادهای مدنی بروند، خوب است. اکنون نوبت مطبوعات و رسانه‌های عمومی است که به بازتاب این خبر بپردازند و مردم را از حقوق خود آگاه کنند. بالاخره باید بپذیریم بضاعت آقای رئیس‌جمهور همین‌قدر است.
این متن قانون نیست، چون هنوز به وسیله مجلس تصویب نشده است و نه آیین‌نامه اجرایی است؛ چون هیئت وزیران این متن را تصویب نکرده است و ضمانت اجرایی ندارد. ولی باید به این نکته توجه کرد که این متن و منشور، کارکرد آگاهی‌بخشی دارد و مردم را از حقوق خود آگاه می‌کند. من این منشور را سرآغازی می‌دانم برای مطالبه‌گری افراد برای کسب حقوقی که از آن‌ها دریغ شده یا از این حقوق مغفول و محروم مانده‌اند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر