چرا سخنگوی شورای نگهبان در شب اعلام صلاحیت ها استعفا داد ؟

شرق در گزارشی نوشت:

خبر کوتاه و عجیب بود. درست در روزی که قرار بود نتایج اولیه تأییدصلاحیت‌ها در پایان وقت اداری اعلام شود و نجات‌الله ابراهیمیان، سخنگوی شورای نگهبان، در برنامه «متن و حاشیه» صداوسیما حضور پیدا کند و آماری از میزان و علت ردصلاحیت‌ها ارائه کند، خبرگزاری‌ها از استعفای او خبر دادند.

اگرچه خبرگزاری‌ها دقایقی بعد به نقل از روابط‌ عمومی شورای نگهبان نوشت که آیت‌الله جنتی با این استعفا موافقت نکرده است. بااین‌حال، نجات‌الله ابراهیمیان، دانش‌آموخته حقوق از فرانسه که یک‌بار پیش از این، در تیرماه، با این سمت خداحافظی کرده بود، دیروز گفت: «امروز استعفای خود را تقدیم آیت‌الله جنتی کردم و دیگر بنده سخنگوی شورای نگهبان نیستم. درباره پذیرفته‌شدن یا نشدن چیزی نشنیده‌ام». درباره علت استعفایش هم گفت«وقت مناسبی نیست که دلیل استعفای خود را بیان کنم. این مسائل جزء مسائل حاشیه‌ای است؛ اکنون زمان انتخابات است و روز پرداختن به مسائل این‌چنینی نیست».

خبر غیرمترقبه استعفای ابراهیمیان درحالی بود که خبرنگاران امسال انتظار داشتند تصمیمات جدید شورای نگهبان را بعد از انتخابات، از زبان سخنگو بشنوند؛ تصمیمی مانند اعلام فهرستی از دلایل ردصلاحیت‌ها برای نخستین‌بار. نجات‌الله ابراهیمیان هفته گذشته گفته بود: «امسال قصد داریم آمار تفصیلی از علت احرازنشدن صلاحیت‌ها ارائه دهیم تا مشخص شود چه تعدادی فقط به خاطر التزام عملی‌نداشتن به قانون اساسی و نظام و ولایت فقیه، صلاحیتشان احراز نمی‌شود».

اما مشخص است که سخنگو روزهای عجیب‌و‌شلوغی داشته است. یک شایعه یا خبر ساده کافی بود تا خبرنگاران دست از سر ابراهیمیان برندارند. از ماجرای امتحان‌دادن و ندادن سیدحسن خمینی در آزمون خبرگان تا نحوه احراز صلاحیت‌ها و عملکرد هیأت‌های اجرائی و… . در آخرین نشست خبری هم سؤالی که مدام از سوی خبرنگاران مطرح می‌شد و سخنگو مجبور شد چندباره به آن پاسخ بدهد همین بحث آزمون خبرگان بود. خبرنگاران از ابراهیمیان سؤال می‌کردند که چرا آنچه در اطلاعیه مربوط به آزمون ذکر شده با آنچه بعدا از زبان برخی اعضا گفته شده، متفاوت است.

در اطلاعیه شورای نگهبان شرکت در آزمون برای افرادی که عضو خبرگان نبودند و پیش از این در امتحان شرکت نکرده بودند، الزامی قید شده بود، اما آیت‌الله مؤمن و بعدا سخنگوی شورای نگهبان گفته بودند که احراز صلاحیت علمی شرکت‌کنندگان تنها محدود به آزمون نیست. ابراهیمیان گفت که تأیید صلاحیت علمی شرکت‌کنندگان در انحصار فقهاست و آزمون هم یکی از ابزارهای آن است نه همه آن.

خودش بارها تذکر داده بود که مواضع رسمی شورای نگهبان را سخنگوی آن اعلام می‌کند، اما این روزها او تنها سخنگوی شورا نبود. مواضع شورا را هم می‌شد از زبان سیامک ره‌پیک، سخنگوی هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات شنید تا دیگر اعضا. مثلا ره‌پیک دیروز به خبرگزاری صداوسیما گفت: «تا ساعت ٢۴ نتایج بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس اعلام می‌شود».

این درحالی است که دو روز قبل گفته بود بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی در پایان وقت اداری ٢۶ دی به اتمام می‌رسد و دلایل ردصلاحیت‌شدگان به طور مستند به آنها اعلام خواهد شد. او درباره نسبت و درصد کسانی که تأیید یا ردصلاحیت شدند هم گفته بود: «درحال‌حاضر نمی‌توانیم آمار دقیقی ارائه کنیم، چراکه در اثنای کار هستیم و باید جمع‌بندی صورت بگیرد».

استعفای اول

٩ تیر سال جاری نجات‌الله ابراهیمیان در نشست خبری خود اعلام کرد مأموریت یک‌ساله‌اش در این سِمَت تا دو هفته دیگر پایان می‌یابد و تمایلی هم به انتخاب و حضور مجدد در آن ندارد. او گفته بود که از این به بعد تنها عضو حقوق‌دان شورای نگهبان خواهد بود. این تصمیم «ابراهیمیان» درحالی‌که «عباسعلی کدخدایی»، سخنگوی پیشین، نزدیک به هشت سال در این سمت بود، باعث تعجب خبرنگاران حاضر در نشست شد. برای همین در چند نوبت علت آن را از «ابراهیمیان» جویا شدند. او اما به‌طور مشخص گفت که نمی‌تواند پیام‌رسان یک جمع باشد و ترجیح می‌دهد از این به بعد نظر شخصی خود را مطرح کند. او با اشاره به اینکه «سخنگویی یعنی به‌دوش‌کشیدن بار امانت نقد جمعی»، گفت: «به‌خاطر شغل و فعالیتم خیلی علاقه‌ای به کار رسانه نداشته و ندارم». او همچنین گفت: «حمل پیام یک جمع و حفظ نظر شخصی دشوار است، کمی ایثار می‌خواهد که من بلد نیستم».

ابراهیمیان در پاسخ به این پرسش «شرق» که آیا کنارکشیدنش از سمت سخنگویی، به این معناست که بین نظر شخصی خود و نظر جمع ١١نفره شورای نگهبان تعارضی وجود دارد، گفته بود: «تعارضی نیست. گاهی ممکن است از بین صد اظهارنظر، شما فقط با یک نظر مخالف باشید و در همان حد هم برای شما مشکل باشد». اگرچه ابراهیمیان نگفت در چه مواردی نظرش با دیگر اعضای شورای نگهبان متفاوت بوده است؛ اما یکی از مواردی که مشخص شد او در آن رأیی مخالف با دیگران داشته است، طرح حمایت از دستاوردهای هسته‌ای مجلس است که در شورای نگهبان هم تأیید شده است.

او همچنین در پاسخ به این سؤال که برخی مقامات دولتی، طرح موسوم‌به «حمایت از دستاوردهای هسته‌ای مجلس» را مغایر قانون اساسی دانسته‌اند، گفت: «هر نماینده مجلس یا عضو شورای نگهبان براساس آزادی‌های موجود می‌تواند برداشت شخصی خود را اعلام کند. در شورای نگهبان نیز ممکن است برخی اعضای شورا مصوبه‌ای را خلاف قانون اساسی بدانند؛ اما با نظام رأی‌‌گیری و رأی اکثریت، آن مصوبه را مغایر با شرع و قانون اساسی ندانند. در رابطه با طرح هسته‌ای مجلس نیز شخصا راجع به این طرح ملاحظاتی داشتم، اما رأی اکثریت اعضای شورا این بود که این طرح مغایر با قانون اساسی نیست».

تغییرات آیین‌نامه‌ای

هشتم شهریور٩٣، نجات‌الله ابراهیمیان نخستین نشست خبری خود را در این سمت برگزار می‌کرد که در همان ابتدای نشست خبر از تغییر در نحوه اطلاع‌رسانی از رخدادهای شورای نگهبان می‌داد. فحوای سخنش این بود که اطلاع‌رسانی محدود‌تر می‌شود. ابراهیمیان در آن تاریخ؛ نخستین نشست‌خبری خود را با وقفه‌ای بیش از یک‌سال، از زمان انتصابش برگزار می‌کرد.

در همان سخن نخست، از تدوین آیین‌نامه داخلی ١٢ماده‌ای خبر داد که براساس آن اطلاع‌رسانی درباره برخی اتفاقات درون شورا، ممنوع می‌شود. نجات‌الله ابراهیمیان گفته بود: «براساس ماده یک این آیین‌نامه، شورای نگهبان با رعایت مقررات آیین‌نامه اطلاعات‌، تصمیمات، اقدامات و مواضعی را که لازم است تشخیص دهد از طریق سخنگو به اطلاع مردم می‌رساند و این مواضع تنها توسط سخنگو و همچنین اطلاعیه‌های رسمی به اطلاع عموم می‌رسد و موضع هیچ‌فرد و سازمان دیگری موضع رسمی شورا تلقی نخواهد شد».

ابراهیمیان با اشاره به ماده ‌چهار این آیین‌نامه گفت: «باتوجه به اینکه ماهیت وظایف شورا، ناظر بر تصمیمات قطعی و قابل ترتیب‌ اثر قانونی است، بنابراین انعکاس مقدمات‌، مذاکرات غیررسمی، جزئیات رأی‌گیری، نظرات شخصی اعضا و ارزیابی از نظرات آینده شورا و همچنین پیش‌بینی اقدامات به‌صورت خاص و جزئی در حیطه تکلیف اطلاع‌رسانی قرار نمی‌گیرد».

ابراهیمیان ادامه داد: «وظایف شورا اقتضای نوع خاصی از اطلاعات را دارد و وظیفه ما تا حدودی نزدیک به داوری و قضاوت است و اینکه از آینده خبر داده و قبل از طی مراحل بررسی یک‌ مسئله یا یک‌داوطلب، وارد مصادیق شویم، به‌نظر می‌رسد این کار با ماهیت فعالیت شورای نگهبان سازگار نباشد».

به گفته ابراهیمیان، «هیأت سه‌نفره‌ای متشکل از دبیر و دو عضو شورای نگهبان، ناظر بر سخنگو هستند و همچنین ماده ‌هفت مقرر کرده که از بین اعضا، یک‌نفر به‌عنوان سخنگو معرفی شود و درصورت نبود داوطلب، معرفی سخنگو از سوی اشخاص غیرعضو بلامانع است».

این آیین‌نامه بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ٩٢ در حالی تدوین شده بود که سخنگوی قبلی یعنی کدخدایی در گفت‌وگو با رسانه‌ها درباره برخی اخبار و تصمیمات و نحوه رأی‌گیری‌های داخلی شورا اطلاع‌رسانی کرده بود. به نظر می‌رسد نجات‌الله ابراهیمیان مسیر سختی را در جایگاه سخنگویی، به‌ویژه در روزهای اخیر تجربه کرده است. برای شنیدن این مسیر و دلایلش باید کمی صبر کرد.